Self. Czyli do czego nam wewnętrzny dialog?

Jak człowiek nadaje sens i kreuje znaczenie?

Nadawanie sensu naszemu aktualnemu działaniu wymaga narracyjnego rozumienia naszego życia, świadomości tego, kim się staliśmy, która może być uzyskana tylko w narracji.

Zainicjowanie tego procesu wymaga od nas umiejętności łączeniach sobą zdarzeń, faktów, emocji i ich znaczeń. Dopiero kiedy połączymy to wszystko jesteśmy w stanie dostrzec schematy, które są dla nas akceptowalne lub wymagają wg. Nas zmiany. Działanie narracyjnego przekazu z przekazem suchych faktów badali Jerzy Trzebiński i Mateusz Zatorski (2003). Okazało się, ze przekazywanie suchych faktów bez zabarwienia emocjonalnego jest gorzej odbierane, krócej zapamiętywane i „nie robi wrażenia„ na odbiorcach.

Kluczowym twierdzeniem psychologii narracyjnej jest to, że to co zależy od nas samych, to sposób interpretacji świat. Psychologia narracyjna jest psychologią rozumiejącą człowieka i realizującą postulat Gordona Allporta (1968) postulującego, aby psychologię uprawiać w sposób pozwalający na poznanie osobowości człowieka i zrozumienie samego siebie i świata a wówczas człowiek, jako twórca znaczeń i aktywny interpretator nadaje sens własnej egzystencji i ma moc kreowania zmian.

W psychologii narracyjnej teoria wartościowania proponuje wizję człowieka jako interpretatora doświadczenia osobistego. Osobowość w tej teorii to system znaczeń osobistych i proces ich tworzenia, co inicjuje powstanie procesu wartościowania, nam który z kolei składają się interpretacja doświadczeń osobistych, selekcja znaczeń oraz skupienie.

Czym jest, jak się przejawia i czemu służy dialogowe ja?

Fenomen wewnętrznych dialogów jest jednym z najsłabiej poznanych we współczesnej psychologii i mimo wielu badań wciąż pozostaje z dala głównych nurtów światowej psychologii. Przyczyn tego faktu należałoby być może upatrywać w traktowaniu wspomnianego zjawiska jako społecznego tabu. Wielu z nas zdarza się podejmować dyskusję z wyobrażonym rozmówcą. Zastanawiamy się wówczas, czy to zachowanie mieści się jeszcze w kategorii normy, czy też należy już do pewnej grupy odchyleń.

Dialogowe ja jest koncepcją holenderskiego psychologa Huberta Hermansa i zakłada, że Ja jest dynamiczną wielością częściowo autonomicznych pozycji Ja, które mogą i powinny być ze sobą w dialogu. Taki dialog można np. prowadzić ze sobą, ze swoim sumieniem, z tą częścią siebie, która buntuje się przeciwko wszelkim obowiązkom.

 Dialogowe ja pozwala patrzeć na świat oczyma innych ludzi, rozumieć ich intencje, zachowania i odczuwać emocje. Prowadzimy  w myślach dysputy z tymi którzy są nieobecni fizycznie, ale dostępni na poziomie umysłu, emocji, wyobrażeń.

Dialogowe Ja, to dynamiczna wielość pozycji Ja w wyobrażonej przestrzeni umysłu, splecionych we wzajemnych interakcjach na podobieństwo interakcji społecznych. Dialogowe Ja można rozumieć zatem jako „społeczność umysłu”.

Badania przyczyniły się do stworzenia typologii postaci będących wyobrażonymi rozmówcami. Są to :oddany przyjaciel, dumny rywal, ambiwalentny rodzic, bezradne dziecko.Prowadzenie wewnętrznego dialogu jest więc naturalnym elementem ludzkiego procesu myślowego i pełni wiele pożytecznych dla Ciebie funkcji.

Poprzez wewnętrzny dialog analizujemy różne opcje i wybieramy najlepsze rozwiązania inaczej mówiąc planujemy i rozwiązujemy problemy. Lepiej przetwarzamy Informacje. Wewnętrzna rozmowa pomaga nam rozumieć informacje, które otrzymujemy z otoczenia. Pomaga w kontroli własnych zachowań, uczuć i myśli. Kiedy uczymy się czegoś nowego wewnętrzny dialog pomaga nam w utrwalaniu nowo nabytej wiedzy i jej organizacji w naszym umyśle.

Służy do podnoszenia własnej pewności siebie lub krytykowania siebie w odpowiedzi na różne sytuacje . Jest pomocny w zrozumieniu i regulacji własnych uczuć.

Bywa, że poprzez wewnętrzne rozmowy możemy "przełamać" pewne bariery myślowe i znaleźć nowe, kreatywne rozwiązania. Możemy również analizować konsekwencje i zastanowić się nad potencjalnymi skutkami naszych działań zanim podejmiemy decyzję.

Duża intensywność wewnętrznych  dialogów ma związek z większą wrażliwością emocjonalną, a jednocześnie służy opanowaniu niepewności i eksploracji tego, co nieznane. Do prowadzenia wewnętrznego dialogu potrzebny jest pewien stopień niepewności.

Pomimo że wewnętrzny dialog ma wiele pozytywnych aspektów, niekontrolowane lub nadmierne skupianie się na negatywnych myślach może prowadzić do lęku, nadmiernego martwienia się czy depresji. W takich przypadkach ważne jest, by szukać wsparcia lub technik, które pomogą zarządzać tym procesem w zdrowszy sposób.

Istnieją dość mocne związki aktywności dialogowej z nasileniem problemów typowych dla przełomu połowy życia: dokonywanie bilansu, sugerują, iż wewnętrzne dialogi używane są do rozliczeń, podsumowań i rozważania zmian w życiu dorosłym, co odpowiada konfrontowaniu różnych punktów widzenia.

Tożsamość narracyjna.

Tożsamość człowieka wyłania się z jego opowieści o własnym życiu. Narracyjnie rozumiana rzeczywistość umożliwia powiązanie odległych wydarzeń z przeszłości, tych obecnie przeżywanych i planów na przyszłość przez znalezienie przewodniego motywu, nadrzędnego sensu, mojego osobowego mitu, który jest kluczowy dla ukształtowania własnej tożsamości.

A jest to proces zarówno poznawczy jak i terapeutyczny.

Opowiadanie swojej historii życia to nie tylko relacjonowanie wydarzeń, to nabieranie umiejętności do zdystansowania się wobec własnego życia, to odkrywanie siebie przed sobą samym, odnajdywanie głębszego sensu i znaczenia przeżytych wydarzeń.

Jeśli jestem autorem mojej własnej historii, znaczy to, ze potrafię siebie wykreować.

Charles Taylor pisze: „To, kim jestem, moja tożsamość, jest z istoty definiowane przez sposób, w jaki rzeczy mają dla mnie znaczenie. (...)

Tożsamość człowieka nie może być opisana przez nadanie mu raz na zawsze stałych własności. Jest to kwestia dużo bardziej otwarta, dopiero osiągana, a nie przypisana z „zewnątrz”.

Człowiek jest na początku swej drogi życia, na początku swej opowieści o życiu jakby jeszcze niedokończonym projektem, czekającym dopiero na dopełnienie przez samego siebie.

Projektem, który obejmuje wyobraźnię,emocjonalnie nacechowane opowieści z dzieciństwa, ideały młodości i wizje dorosłości. Uzupełniane sukcesywnie o kolejne etapy życia.

W takim kontekście tożsamość staje się czymś konstytuującym się dopiero poprzez samorozumienie jednostki.

Psychologowie narracyjni uważają, że narracyjna tożsamość osiągana min. dzięki nadawaniu przez jednostkę własnym doświadczeniom określonego sensu i znaczenia pozwala jednostce być tym samym podmiotem w różnych momentach swego rozwoju.

Czynnikami tożsamości narracyjnej są emocje, uczucia i motywacje i to właśnie one determinują interpretację wydarzeń naszego życia.Interpretacja ta może być pozytywna bądź negatywna.

Jakie procesy w mózgu zachodzą kiedy prowadzimy wewnętrzny Dialog?

Gdy analizujemy różne opcje lub planujemy przyszłe działania silnie zaangażowana w procesy myślowe związane z wewnętrznym dialogiem zaangażowana jest Twoja Kora przedczołowa odpowiedzialna za planowanie, rozumowanie i podejmowanie decyzji. Gdy nasz wewnętrzny dialog dotyczy doznań sensorycznych, pracuje Kora ciemieniowa, która dopowiada za przetwarzanie sensoryczne i integrację informacji z różnych zmysłów. Podczas "słownego" aspektu wewnętrznego dialogu aktywizujesz obszary kluczowe dla produkcji i rozumienia mowy.

Gdy wewnętrzny dialog ma charakter emocjonalny, bardziej aktywny jest Układ limbiczny. W tym obszarze znajdują się struktury odpowiedzialne za emocje, takie jak hipokamp i amigdala.To właśnie Ciało migdałowate zaangażowane jest w przetwarzanie emocji, zwłaszcza lęku. Może być aktywowane, gdy wewnętrzny dialog dotyczy lękowych myśli.

Kiedy nasz wewnętrzny dialog dotyczy problemu lub konfliktu, nad którym się zastanawiamy aktywna jest Przednia część zakrętu obręczy (ACC), której zadaniem jest min.monitorowanie konfliktów i błędów.

Jak uzewnętrzniamy wewnętrzny Dialog?

Uzewnętrznianie wewnętrznego dialogu to nic innego jak wyrażanie naszych myśli i uczuć na zewnątrz, zamiast zachowywać je tylko dla siebie.

• Dzienniki, listy, blogi lub poezja są narzędziami do wyrażania myśli i uczuć. Pisanie pomaga w organizacji myśli i lepszym zrozumieniu siebie.
• Piękną formą wyrażenia wewnętrznych myśli i uczuć, zwłaszcza dla tych, którzy łatwiej komunikują się wizualnie będzie tworzenie sztuki.
• Skutecznym i powszechnym sposobem na uzewnętrznienie lub refleksję nad wewnętrznymi uczuciami i myślami jest tworzenie lub słuchanie muzyki.
• Dla niektórych ludzi ruch ciała czy taniec jest naturalnym sposobem wyrażania wewnętrznych doświadczeń.
• Dzielenie się myślami i uczuciami z przyjaciółmi, rodziną czy partnerem również jest jednym ze sposobów uzewnętrzniania wewnętrznego dialogu.
• I oczywiście mówienie na głos. Często ludzie po prostu mówią na głos to, co myślą, szczególnie gdy są sami lub w komfortowym otoczeniu.
• Coraz śmielej rozmowy z terapeutami pomagają w wyrażeniu i zrozumieniu wewnętrznego dialogu, zwłaszcza że cechuje je bezstronność i brak oceny.

Uzewnętrznianie wewnętrznego dialogu może pomóc w lepszym zrozumieniu siebie, radzeniu sobie z trudnymi emocjami lub myślami oraz w budowaniu głębszych relacji z innymi. Jednak warto zwrócić uwagę na to, w jakim kontekście i z kim dzielimy się swoim wewnętrznym dialogiem, aby czuć się bezpiecznie i zrozumiale.

Na koniec pragnę podzielić się z Tobą cytatem, który wg. mnie trafnie konkluduje nasze dzisiejsze rozważania:

"... Prawdę o sobie mogę powiedzieć tylko ja sam, nawet jeśli mistyfikuję, kłamię, oszukuję, kreuję, bo przecież w opowieściach o sobie wszyscy poszukujemy pocieszenia. Każda opowieść o sobie przynosi ulgę, każda jest też samopoznaniem. Opowiadając, pragniemy, aby świat usłyszał naszą prawdę. Powtarzam często, że gdybym nie pisał, nie wiedziałbym kim jestem, bo pisząc, poddaję się bez przerwy próbom i konfrontacjom z tożsamościami fikcyjnymi, nawet złymi. Nieraz powtarzam, że nie dlatego piszę, bo wiem, ale dlatego, że nie wiem. Pisanie jest poznaniem, toteż książka rodzi się z pokory, bezradności i wątpliwości wobec świata".

Cytat pochodzi z książki "W środku jesteśmy baśnią" wydanej z okazji 90. urodzin Wiesława Myśliwskiego

Źródła;

 Strelau D. Doliński Psychologia akademicka podręcznik t. 1, Wyd. GWP 2018

Piotr K. Oleś „Dialogowe funkcje Ja - implikacje dla zdrowia, Tom specjalny 2012

Yalom I.D. (1980), Existential psychotherapy. New York: Basic Books.

Wolicki M. (1986), Człowiek w analizie egzystencjalnej Victora Emila Frankla.